یئکاناتا بیر باخیش

از مجموعه اشعار  چاپ شده صمد وورغون به کتاب های زیر می توان اشاره کرد:

موغان- این کتاب در سال 1949 چاپ گردیده

آی گون(ماه وخورشید)

زمانین بایراقلاری(بیرق های زمانه) چاپ سال 1954

دونیانین خریطه سی(نقشه جهان) چاپ سال 1951

شاعیرین آندی( قسم شاعر)

فنر(فانوس)

کونول دفتری(دفتر دل)

شعرلر(شعرها)

آزاد ایلهام(الهام آزاد)

یادا سال منی(یاد آر مرا)

آذربایجان- آذربایجان

قهرمانلیق داستانلاری(داستانهای قهرمانی)

استالینگراد قهرمانلاری(قهرمان های استالینگراد)

استقبال ترانه سی(ترانه استقبال) و...

وورغون در ترجمه آثار دیگران به زبان ترکی فعالیتی چشمگیر داشت. چنانکه لیلی و مجنون حکیم نظامی گنجوی را به طرز زیبائی ترجمه کرده یا فنر و اولوم(فانوس و مرگ) اثر ماکسیم گورکی ادیب برجسته روسی یا یئوکئنا اونیکین اثر الکساندر پوشکین و نیز قسمتی از منظومه روستا وئلی با نام پلنگ دریسی گئیمیش پهلوان (پهلوانی که پوست پلنگ پوشیده بود) که هر کدام در نوع خود بی نظیر می باشند. او بارها از سوی شخصیت های بین المللی مورد تجلیل قرار گرفته که در این میان ادیب بزرگ و برجسته فرانسوی لوئی آراگون در موردش چنین گفته... وورغون از افتخارات ادبیات است. منه بئله سویله دیلر(به من چنین گفتند) یکی از منظومه های او است که در جنگ وطن جبهه از زبان یک سرباز آذربایجانی که در واپسین لحظات زندگی بود الهام گرفته و نوشته شده است که در نوع خود کم نظیر است...

اشعار وورغون چنان قلب ها را تسخیر کرده بود که هر زمان و هر جا ورد زبان مردم بود. مثلا می گوید... سربازی مجروح شده در نبرد با دشمن در واپسین لحظات حیات به دکتر معالج خود چنین می گوید آقای دکتر به زنده ماندنم امیدوار نیستم؛ می دانم که خواهم مرد؛ ولی تقاضا می کنم لحظه ای اجازه دهید تا شعری از شاعر دلخواهم صمد وورغون را برایتان بخوانم و سپس اشعار زیر را زمزمه می کند:

ائل بیلیر کی سن منیم سن

یوردوم یووام مسکنیم سن

آنا دوغما وطنیم سن

آیریلار می کونول جاندان؟

آذربایجان- آذربایجان

برگردان به فارسی:

ای مهربان مهد امید آخر تویی ماوای من

هم مسکنم هم لانه ام کاشانه ی زیبای من

رکن حیات من تویی یعنی تویی مام وطن

هرگز نگیرد قلب من دوری ز جسم و روح و جان

مهد من آذربایجان؛ مهد من آذربایجان

پس از اتمام شعر فوق چشمان کبود خود را بر روی هم می نهد و دکتر معالج خود را در ماتم می گذارد. شعرهای صمد وورغون به چندین زبان زنده دنیا ترجمه شده و با استقبال شعر دوستان مواجه گردیده است. با آن که شهرت و آوازه شاعر در سنین جوانی مرزها را در هم شکسته و شهره آفاق گشته بود.

چنانکه ذکر گردید اشعار وورغون به چندین زبان زنده ترجمه شده که یکی از آنها در سال 1976 به مناسبت هفتادمین سال تولد این شاعر؛ پاره ای از اشعار غنائی اش به اهتمام احمد شفائی و با مقدمه پروفسور حمید محمد زاده "غریب تبریزی" به حلیه طبع آراسته شد. مترجم در ترجمه اشعار سلیقه و امانت ادبی را تا حد امکان مراعات نموده و ترجمه زیبائی را تحویل خواننده فارسی زبان کرده است مثلا شعر معروف گوله؛ گوله شاعر را ببینید چه زیبا ترجمه کرده:

دلبر به فراز کوه آمد

یک روز به صبح زود خندان؛ خندان

با دست چپش به سینه ی راست سپس

گل نصب نمود زود خندان؛ خندان

یا یکی از غزلهای معروفش را چنین ترجمه کرده بنگرید:

نخواهد بود بی می یا مزه جانی و جانانی

نباشد هر کسی را عشق جولانگاه و میدانی

بپرس از عارفان تا آن که دانی شعر و صنعت چیست؟

ندارد شاعر از آنچه شده واقع پشیمانی...

اینکه به ترجمه ی یک بند از ترانه معروف صمد وورغون با نام مغان نگاه می کنیم:

هان تو صیاد کرم کن مگذر زین صحرا

دختر دشت عزیز است مگیرش از ما

تو مشو باعث اندوه و کدر در دل ها

غرقه در خون تن خویش تو منما آهو

به مغان است چه زیبنده و رعنا آهو

او در زندگی نیم قرنی و مستعجل خود راه صد ساله پیموده و نام خود را با حروفی زرین بر لوح ادبیات حک نمود و بالاخره در سال 1335 قلب این شاعر بزرگ برای ابد از تپیدن به عشق مردمش ایستاد و مریدان ادبی خود را در ماتمی بس سترگ و عمیق فرو برد. فقدان صمد وورغون نه تنها ترک زبانان؛ بلکه اغلب ملل دنیا را نیز که با آثارش آشنایی داشتند سوگوار و ماتم زده کرد.

آری طومار زندگی آن بزرگ مرد بدین سان بسته شد و شاعر مبارز با خاک هماغوش گردید. یادش را گرامی داشته و جهت حسن ختام ترجمه یکی از غزلهایش را به عنوان تبرک به اتفاق می خوانیم. امید که مورد قبول افتد.

نامه ها بنویس ای دل بهر عشق یک نگار

خانه ی جان ترک کن در عشق یک سیر و گذار

کیست آن نقاش کو آراست گیتی را چنین

در چمن بشکفته صدها گل به عشق نو بهار

بلبل شیدا بیا با هم به بزم گل رویم

تو به عشق گل غز لخوان باش و من در عشق یار

بی جهت مجنون به عالم شهره شد با شور خویش

کیست نامردی که از جان نگذرد در عشق یار ؟

روز و دوران بگذرد... این است حکم زندگی

نی نواز و می بیار اینک به عشق روزگار

همچو پروانه در آتش سوزد اولاد بشر

بر سرش سودای حرف حق و عدل و اعتبار

هست "وورغون" را دلی؛  الهامی و خوش عالمی

بر سرش سودای مهد و مهر و الفت یک دیار

چوخ کچمیشم بو داغلاردان

دورنا گوزلی بولاقلاردان

ائشیتمیشم اوزاقلاردان

ساکت آخان آرازلاری

سینامیشام دوستی، یاری ... 

ائل بیلیرکی، سن منیمسن

یوردوم، یووام، مسکنیمسن

آنام، دوغما وطنیمسن!

آیریلارمی کونول جاندان؟

آذربایجان، آذربایجان! 

من بیر اوشاق، سن بیر آنا،

اودور کی، باغلیام سانا

هانکی سمته، هانکی یانا

هی اوچسام دا یووام سنسن،

ائلیم، گونوم، اوبام سنسن! 

فقط سندن گن دوشنده،

آیریلیق مندن دوشنده،

ساچلاریما دن دوشنده،

بوغار آیلار، ایللر منی،

قیناماسین ائللر منی 

داغلارینین باشی قاردیر،

آغ ئورپگین بولوتلار دیر،

بویوک بیر کچمیشین واردیر،

بیلینمه ییر یاشین سنین

نه لر چکمیش باشین سنین 

دوشدون اوغورسوز دیللره،

نحس آیلارا، نحس ایللره،

نسل لردن نسل لره

کچن بیر شهرتین واردیر

اوغلون، قیزین بختیاردیر ... 

هی باخیرام بو دوزلره،

آلاگوزلی گونددوزلره،

قارا خاللی آغ اوزلره،

کونول ایستر شعر یازا،

گنجله شیرم یازا- یازا ... 

بیر طرفین بحر خزر،

یاشیل باش صونالار گزر،

خیالیم دولانار گزر،

گاه موغانی، گاه ائلداری،

منزل اوزاق، عمر یاری! 

سیرا داغلار، گن دره لر،

اورک آچان منظره لر،

جیران قاچار، جویور مه لر،

نه چوخدور اویلاغین سنین!

آرانین، یایلاغین سنین! 

کچ بو داغدان، بو آراندان،

آستارادان، لنکراندان،

آفریقادان، هندوستاندان

قوناق گلیر بیزه قوشلار،

ظلم الیندن قورتولموشلار ... 

بویرلرده لیمون ساری،

اگیر، سالیر بوداقلاری

داغلارینین دوم آغ قاری

یارانمیشدر قارلی قیشدان،

بیر سنگردیر یارانیشدان 

لنکرانین گلی رنگ- رنگ،

یوردوموزین قیزلاری تک،

دمله چایی، توک ویر گورک،

آنامین دلبر گلینی!

یادلارا آچما الینی! 

ساری سنبل بیزیم چورک،

پامبوغمیز چیچک- چیچک،

هر اوزومدن بیر شیره چک

سحر- سحر آج قارینا

قوت اولسون قوللارینا 

مین قازاخدا کوهلن آتا،

یالمانینا یاتا- یاتا

آت قان تره باتا- باتا

گوگ یایلاقلار بئلینه قالخ،

کپز داغدان گوگ گوله باخ! 

ای آزادگون، آزاد انسان،

دویونجا ایچ بو بهاردان!

بیزیم خاللی خالچالاردان

سر چنارلار کولگه سنه

آلقیش گونش ئولکه سنه! 

کونلوک کچیر قاراباغدان،

گاه بو داغدان، گاه اوداغدان،

آخشام اوستو قوی اوزاقدان

هوالانسین خانین سسی،

قارا باغین شکسته سی 

گوزل وطن، معنان درین،

بشیگیسن گوزللرین!

عاشق دییه ر سرین- سرین،

سن گونشین قوجاغیسان،

شعر، صنعت اوجاغیسان 

ئولمز کونول، ئولمز اثر،

نظامی لر، فضولی لر!

الین قلم، سینه ن دفتر،

دی گلسین هرنه یین واردیر،

دییلن سوز یادگاردیر 

بیر دون بیزیم باکی یه باخ،

ساحللری چراغ- چراغ،

بوروقلارین هایقیراراق

نعره سالیر بوز چوللره،

ایشیقلانیر هر داغ، دره 

نازلاندیقجا سرین کولک،

ساحللره سینه گرک،

بیزیم باکی- بیزیم اورک!

ایشیقدادیر قوت سوزی،

سحرلرین اولکر گوزی 

گوزل وطن! اوگون کی، سن

آل بایراقلی بیر سحردن

الهام آلدین، یاراندیم من

گولور تورپاق، گولور انسان

قوجا شرقین قاپیسی سان! 

دینله منی، گوزل وطن!

بیرسوز گلیر اورگیمدن:

خلقیمیزین عشقیله سن

گوله جکسن هر بیز زمان،

آذربایجان، آذربایجان!

منبع:www.musa22.blogfa.com